Η δουλεία στην Αρχαία Αθήνα.

Κατόπιν παραίνεσης και παρολον ότι δεν έχω βαθειές ιστορικές γνώσεις , θα προσπαθήσω να εκθέσω μερικά ζητήματα για την "δουλεία " επικεντρώνοντας την ανάλυση στα συμβαίνοντα στην Αρχαία Αθήνα.
Δούλος είναι εκείνος ο οποίος αποτελεί ιδιοκτησία ενός άλλου προσώπου και δεν έχει όλα ή τα περισσότερα δικαιώματα και ελευθερίες του ανθρώπου.
Ο δούλος είναι εξαρτημένος από τις διαθέσεις του κατόχου του, ο οποίος μπορεί να τον εξαναγκάζει να εκτελεί οποιαδήποτε υπηρεσία και να έχει κάθε δικαίωμα πάνω στην ζωή του.
Ο όρος , όμως "δουλεία" περιλαμβάνει διάφορες μορφές, ανάλογα με την κοινωνική θέση του υπόδουλου ατόμου.
Οι δούλοι στην Κλασική Αρχαιότητα είχαν την δυνατότητα να μορφώνονται και σε πολλές περιπτώσεις, να αποκτουν περιουσία και τα μέσα γιά να εξαγοράσουν την ελευθερία τους (απελεύθεροι ).
Αντίθετα, στους μαύρους δούλους στο Νότο των ΗΠΑ, πριν τον εμφύλιο πόλεμο, ήταν απαγορευμένη με νόμο η απόκτηση μόρφωσης ή περιουσίας, γι' αυτό και σπάνια κατόρθωναν να εξαγοράσουν την ελευθερία τους με δικά τους μέσα.

Όταν η οικονομία βασίζονταν στο κυνήγι και στη συλλογή τροφής η δουλεία ήταν πιθανότατα άγνωστη. Έκανε την εμφανισή της, όταν τα πρωτόγονα φύλα πέρασαν στο κτηνοτροφικό στάδιο του πολιτισμού, σε περιορισμένη όμως έκταση.
Η εκμετάλλευση της εργασίας των δούλων έγινε μεγαλύτερη κατά το στάδιο της γεωργίας.
Η ουσιαστική αλλαγή του χαρακτήρα της δουλείας και η επέκτασή της ήλθαν ως αποτέλεσμα της μετάβασης από την οικονομία της συντήρησης σε μιά οικονομία της αγοράς.
Τότε, σε μεγάλες εκτάσεις γης που έγιναν ιδιοκτησία ολίγων γαιοκτημόνων, χρησιμοποιούσαν δούλους κατά μεγάλες ομάδες με μεταχείριση πολύ σκληρότερη από άλλοτε.
Στις δε πόλεις , οι δούλοι χρησιμοποιούνταν όχι μόνο στις οικιακές εργασίες του κυρίου τους και της οικογένειάς του αλλά και για εργασία σε ορυχεία, εργοστάσια, εμπορικές επιχειρήσεις και βιοτεχνίες.

Κύριοι τρόποι μετατροπής ανθρώπων σε δούλους ήταν : η αιχμαλώτιση κατά την διάρκεια πολέμων ή επιδρομών, η τιμωρία για κάποιο παράπτωμα, η καταγωγή από δούλους γονείς, η πώληση ατόμων για μη πληρωμή χρεών τους, η πώληση ατόμων από τους γονείς, τους κηδεμόνες ή τους φυλάρχους των.

Ύπαρξη δούλων αναφέρεται στα Ομηρικά Έπη τα οποία, φυσικά, αντανακλούν τις κοινωνικές συνθήκες της 1ης π.Χ χιλιετίας όπως και σε κείμενα φιλοσόφων και στοχαστών π.χ στον Αριστοτέλη,στους Στωϊκούς, τους Κυνικούς κ.α.

Στην Αρχαία Αθήνα υπήρξε δουλεία, όμως με τους Νόμους του Σόλωνα ( 6ος π.Χ αιώνας ) καταργήθηκε για τους αναξιόπιστους οφειλέτες.
Οι σπουδαιότερες και τότε πηγές δούλων ήταν : οι πόλεμοι, η πειρατεία, η αναπαραγωγή και η εισαγωγή βαρβάρων ως δούλων με αρπαγή.
Λίγες ήταν οι δραστηριότητες που δεν ήταν κοινές για τους ελεύθερους και τους δούλους. Οι δούλοι, βέβαια, εξαιρούνταν από την πολιτική ζωή του τόπου και μόνο οι πολίτες μπορούσαν να αναλάβουν κάποιο δημόσιο αξίωμα.
Οι δούλοι δεν στατεύονταν. Μόνο σε περιπτώσεις μεγάλης κρίσης κατατάσσονταν στις ένοπλες δυνάμεις, οπότε αποκτούσαν και την ελευθερία τους.
Προορίζονταν για τις εργασίες του σπιτιου, άλλοι εργάζονταν στα ορυχεία, στις βιοτεχνίες, στα εμπορικά.
Απασχολούνταν σε γραφικές εργασίες, σε διοικητικές θέσεις, είχαν αστυνομικά καθήκοντα.
Διευθυντές Τραπεζών, συχνά ήταν δούλοι και απελεύθεροι ιδιοκτήτες Τραπεζών.
Στο γεωργικό τομέα , δούλοι ήταν οι διαχειριστές των κτηματικών περιουσιών των πολιτών.

Πάντως, είναι δύσκολο, να γενικεύσει κανεις την κατάσταση των δούλων (ωραιοποιώντας την κατάσταση τους ). Όλοι ήταν έρμαια στην αυθαίρετη και σκληρή συμπεριφορά των κυρίων τους ( όπου αυτή υπήρχε ).
Η μόνη τότε νόμιμη λύση ήταν να καταφύγουν σε κάποιο ναό και εκεί να ζητήσουν την πώλησή τους σε άλλο κύριο.
Το γεγονός όμως ότι η δουλεία ήταν τότε παραδεκτή ως φυσικός κοινωνικός θεσμός έκανε ευκολότερες τις σχέσεις ανάμεσα στους δούλους και τους αφέντες τους.
Η δουλεία θεωρούνταν ατυχία στη ζωή και οι δούλοι δεν αισθάνονταν συνήθως καμία μνησικακία γιά τους κυρίους τους, εκτός αν είχαν άσχημη μεταχείριση.
Επίσης, δεν υπήρχε καμία διάκριση φυλής ή χρώματος ανάμεσα στους δούλους και τους ελεύθερους.
Οι δούλοι δεν ξεχώριζαν στο ντύσιμο ή σε κάποιο εξωτερικό σημείο από τους ελεύθερους και δεν ήταν σπάνιο το φαινόμενο γάμου ανάμεσα σε δούλους και ελεύθερους ( αν και νομικά ο γάμος αυτός ήταν άκυρος ).
Ο δε απελεύθερος δεν γινόνταν βέβαια , πολίτης Αθηναίος ( διότι τα πολιτικά δικαιώματα ήταν αυστηρά κληρονομικό δικαίωμα ) αλλά είχε την ίδια θέση με οποινδήποτε ξένο κάτοικο.

Σήμερα ο ΟΗΕ με την Γενική του Συνέλευση στην τρίτη της σύνοδο (1948) υιοθέτησε την Παγκόσμια Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου η οποία στο άρθρο 4 ορίζει :
" Κανείς δεν κρατείται σε κατάσταση δουλείας ή υποτέλειας. Η δουλεία και το δουλεμπόριο απαγορεύονται σε όλες τους τις μορφές " .